بازاندیشی

۱ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «انسان غربی» ثبت شده است

۲۰آبان

«انسان گرگ انسان است» این، گفتۀ معروف توماس هابزِ فیلسوف در کتاب لویاتان است. فیلسوفان غربی پیامبران مدرنیسم اند؛ و مدرنیسم روح حاکم بر تفکر، تمدن و فرهنگ غرب جدید است. پایۀ توجیه حرف هابز این است که: انسان آرزوها وامیال و شهوات و خواسته های طبیعی و حس قدرت طلبیِ نامحدودی دارد، و دنیا دارِ محدودیت و تزاحم منافع است؛ از این رو، انسان ها ناگزیر بر روی منافع خود، چون گرگ ها می ستیزند و همدیگر را می درند.
اگر نگاه ما به عالم و آدم آن گونه که مبانی مدرنیسم ترسیم می کند، مادی گرایانه باشد، چه توجیهی هست برای تجاوز نکردن به حدود و حقوق دیگران و گذشتن از منافع مشروع یا نامشروع خود؟ و اساسا چه چیزی منفعتی را برای من انسان، نامشروع می گرداند؟ اساسا چرا باید، باید ها و نباید هایی که اخلاق از ما می خواهد را رعایت کنیم؟ چرا باید از منافع و لذت های خود بگذریم؟ مبنای اخلاق چیست؟
کانت سعی می کند اخلاق را مبتنی بر عقل و بنیادی متافیزیکی سازد (عقلی که البته پایه های آن را خود سست کرده است) و به انسان توصیه می کند کاری را بکند که دوست دارد به مثابۀ یک قانون فراگیر در آید، یعنی: هر چه که بر خود می پسندی بر دیگران نیز بپسند. کانت البته چنانکه گزارش شده است، ریشه های مذهبی داشت و در عمل و مشی و منش، انسانی دینی و متمایل به ارزش های اخلاقی بوده است، و به گفتۀ خود کوشش می کرد بنیاد اخلاق و دین را استوار سازد؛ اما به لحاظ فلسفی، او طبق مبانی مدرنیسم، که خود سهم مهمی در برپاداشتن آن داشته است، نمی تواند چنین حرفی بزند و او هنوز در برابر این سوال قرار دارد که: چرا باید به نفع دیگران از منافع خود گذشت؟
به نظر من، حق با هابز است. انسان مدرن، هیچ پاسخی برای این »چرا« ندارد؛ و طبق مبانی اومانیسم و نگاه ماتریالیستی به عالم و آدم، هیچ دلیل موجهی برای گرگ نبودن انسان نسبت به انسان دیگر وجود ندارد و حرف کانت، علی المبنا، اشتباه است. اگر خدایی نباشد، و اگر ماورای این عالم مادی، هیچ نباشد، چه توجیهی هست در این فرصت کم عمر، به بهانۀ حقوق دیگران، از لذت ها و منافع خود گذشت؟ اصلا چرا باید حقوق دیگران را رعایت کرد؟ به نظر من، فهم هابز از نتایج و واقعیات مدرنیسم بهتر و دقیق تر از کانت بود.
واقعیات تاریخی و تاریخ توحش غرب و غربی ها و بویژه آمریکایی ها نیز میزان صحت حرف هابز را دربارۀ گرگ بودن انسان غربی به کمال، آشکار می سازد. گرگ های مدرنیته سال هاست که انسان ها را می درند، و حرف هابز را اثبات می کنند. فقط مبانی یک فلسفۀ مبتنی بر اصول الهی است که می تواند بشریت را از دست این گرگ ها برهاند.

احمد امامی